កម្ពុជាគឺប្រទេសពុទ្ធសាសនា (ថេរាវាទ) ដ៏រឹងមាំ – ប្រហែល ៩៧ ភាគរយនៃប្រជាជនជាសាសនិកពុទ្ធ – ហើយសីលធម៌បូជនិន្ទានេះហាមឃាត់អំពើលួចយ៉ាងតាំងតែង។ ចាប់ពីអាយុក្មេង កូន ខ្មែរ ត្រូវបានបង្រៀន “សីល ៥” ដែលមួយក្នុងនោះគឺ មិននឹងយកអ្វីដែលមិនបានផ្តល់។ ការលួចមិនត្រឹមជាបទល្មើសច្បាប់ទេ ប៉ុន្តែត្រូវបានចាត់ទុកថាជាអំពើបង្កកំរិត ករមអាក្រក់ ដែលនាំឲ្យមានទុក្ខវេទនា។ ជីវិតប្រចាំថ្ងៃ ខ្មែរលើកទឹកចិត្តអ្នកបង្កើត ករមល្អ តាមរយៈការធ្វើការល្អ និងការចែករំលែក។

សីលពុទ្ធ និងករម

សីល ៥ បង្រៀនឲ្យទាល់ឈប់លួច បញ្ឈប់ការក្លែងបោក និងមើលចិត្តល្អជាអាទិភាព។ ជំនឿលើករមរំដោះអ្នកពីការហេតុទុក្ខ ៖ ធ្វើល្អ = ទទួលល្អ ; ធ្វើអាក្រក់ = ទទួលអាក្រក់។ ប therefore ខ្មែរច្រើន “បន្តឹងចិត្ត” មិនធ្វើអំពើដែលអាចបង្កវិបត្តិដល់ខ្លួន និងសហគមន៍។ ការធ្វើ ទាន (dāna) និង មេត តា (mettā) ត្រូវបានសរសើរយ៉ាងខ្លាំង – អ្នកខ្មែរច្រើនផ្ដល់អាហារព្រឹកដល់ព្រះសង្ឃ និងកិច្ចការវត្ត ដើម្បីបង្កើនករមល្អ និងបបួលឱ្យមានសុចរិតភាពនៅសហគមន៍។

វប្បធម៌សហគមន៍ និងកិត្យានុភាព

សង្គមខ្មែរមានលក្ខណៈជាសហគមន៍ខ្លាំង : គ្រួសារ – ភូមិ – ស្រុក ; “មុខម្តាយឱ្យសេចក្ដីថ្លៃជាងប្រយោជន៍ផ្ទាល់ខ្លួន”។ អំពើលួចមួយនឹងនាំការអាម៉ាស់មិនត្រឹមឲ្យជនរងគ្រោះទេ ប៉ុន្តែអាម៉ាស់ទៅដល់គ្រួសាររបស់អ្នកលួចផង។ ដូច្នេះ ការ ការពារ ផ្ទៃភូមិ ធ្វើបានរហ័ស ៖ ប្រសិនបើមានអ្នកហៅ “ចោរ!” បណ្ដាញអ្នកជិតខាងរត់ជួយភ្លាមៗ – សហគមន៍កសាងការប្រុងប្រយ័ត្នទាំងអមប្រយោល។

ប្រវត្តិសាស្ត្រ និងវិញ្ញាណក្តីអភ័យទោស

បព្វហេតុនៃសង្គ្រាម និងរបបខ្មែរក្រហម បានធ្វើឱ្យជីវិតខ្មែរ រាំរើឡើងវិញលើទឹកចិត្ត ការអភ័យទោស នៅក្តីស្រលាញ់។ សង្ឃ និងវត្តក្លាយជាគ្រឹះស្ថានបង្រៀនសីលធម៌ – ហើយដំណើរ “ធម្មយាត្រា” ឆ្នាំ ១៩៩២ បានជំរូញឲ្យអាស៊ីកណ្តាលស្រមៃគំនិត អព្យាបាយ និង សុខសន្តិភាព។ ការលួចគេត្រូវបានមើលឃើញថាខុសពីវិបល្សដ៏ធំដែលប្រទេសបានឆ្លងកាត់ – មនុស្សភាគច្រើនជ្រើសរើស ភាពសុខសន្តិភាព និងការរួបរួមគ្នា ជាន់លើអំពើរឹតត្បិត។

ព័ត៌មានជាក់ស្តែងបច្ចុប្បន្ន

មិនមែនថាកម្ពុជាគ្មានបទល្មើសសោះទេ ។ នៅតំបន់ទេសចរណ៍ អំពើ snatch-and-grab (គេចោរយកកាបូបតាមម៉ូតូ) នៅតែមាន។ ទោះ如此 កំណើនបទល្មើសហិង្សាចៃដន្យគឺទាបជាងប្រទេសជាច្រើន។ ចំពោះអ្នកខ្មែរម្ចាស់គ្រួសារច្រើន – ការលួចត្រូវបានគេស្វែងបំបាត់តាមរយៈកិត្តិយសគ្រួសារ ការព្រមព្រៀងវាយតម្លៃករម និងសហគមន៍បំពេញតួរជារងគ្រោះជួបគ្នាដើម្បីដោះស្រាយ។

តារាង ៖ កត្តាសំខាន់ៗដែលបង្កើតទស្សនៈ “មិនលួច”

កត្តា	អត្ថបទបំផុត
សីលពុទ្ធ	“មិនលួចយកអ្វីដែលមិនបានផ្តល់” គឺជាចំណុចប្រទាក់ទី ១ ក្នុងសីល ៥។ អំពើលួច = ករមអាក្រក់ → គេជៀសវាង។
ករម និងមេតតា	ករមល្អនាំសុភមង្គល ; ករមអាក្រក់នាំទុក្ខ។ សេចក្ដីមេត្តា និងទានធម៌លើកទឹកចិត្តឲ្យជួយគ្នាជំនួសការលួច។
វប្បធម៌សហគមន៍	គ្រួសារ ភូមិ និងស្រុកឈានមុនផលប្រយោជន៍ផ្ទាល់ខ្លួន។ ការលួចធ្វើឲ្យ “ខាតមុខ” ទាំងកូនចៅ។
ការពារ កិត្តិយស (face)	ខ្មែរ ស្ដុកស្ដម្ភ ភាពស្លៀកស្ទាយ ស្រមោល សុខសាន្ត និងជៀសគេចក្អើយ → ការលួចបង្កអាម៉ាស់ដល់ខ្លួនឯង។
ការច្បាស់លាស់ក្នុងសហគមន៍	ស្តាប់ពាក្យ “ចោរ!” អ្នកជិតខាងរត់ជួយភ្លាម → អន្តរប្រតិកម្មឆាប់រហ័ស ធ្វើឱ្យចោរតិចចំពោះឱកាស។
ប្រវត្តិសាស្ត្រ និងការអភ័យទោស	បទពិសោធន៍កាលកម្ពុជាក្រោមយោធាក់ រឹង → មនុស្សក្លាយជាអ្នកអភ័យទោស អនុវត្តសុខសន្តិភាព ជៀសអំពើទាំងអស់ដែលលួចលុក។

បូកសរុប!

ពុទ្ធសាសនា + វប្បធម៌សហគមន៍ + វិញ្ញាណអភ័យទោស ក្លាយជាមូលដ្ឋានសម្រាប់ អត្ថាធិប្បាយសុចរិតភាព ក្នុងសង្គមខ្មែរ។ អំពើលួចនៅតែអាចកើតឡើង (ដូចគ្នាទាំងនាយទាំងធំ) ប៉ុន្តែ ចិត្តករមសង្គម និងកិត្តិយសគ្រួសារ ជាជំនួយធំនៅពេលបណ្តាលឱ្យមនុស្សជ្រើសរើសភាពសុចរិត។ បើអ្នកដើរលេងកម្ពុជា – យើងសូមស្វាគមន៍អ្នកឱ្យរីករាយជាមួយ ស្មារតីញញឹមរីករាយ អំណរជួយគ្នា និងសុខសន្តិភាព បែបខ្មែរ!

បើមានកំហុសបកប្រែណាមិញ – សូមអធ្យាស្រ័យ ; យើងប្រាថ្នាឲ្យអត្ថបទនេះលេចឡើងជាមោទកភាពនិងចម្លើរក្ដីជំនឿក្នុងសុចរិតភាពរឹងមាំរបស់ជាតិខ្មែរ។ 🎉